Euskal aditz jokatua: gertaeren gaineko ikuspegi sistema (edo TAM sistema

Abstract

Euskal aditz jokatua: gertaeren gaineko ikuspegi sistema (edo TAM sistema). Euskal aditz jokaera oparoa eraikita dago marka morfologiko gutxiren gainean. Pertsona eta numero markaz kanpokoak tempus-aspektu-modu sistemari dagozkio. Hortaz, badaude gai morfologiko bi (hurbila eta urruna) eta beste zenbait hizki, zeinen esanahia azaldu beharra dagoen, hala nola -n atzizki polisemikoa (menderagailua izan daitekeena baina baita iraganaldiaren marka eta zenbait hortatiborena), eta berarekin oposizioan ager daitezkeenak (suposakarizko ba-, zentzu anitzeko -(te)ke...). Zenbait adizkik marka horietakoren bat behar dute gramatikalki zuzenak izateko, beste batzuek ez. Euskal tempus-aspektu-modu sistemaren azalpen egoki bat eman daiteke berau ulertuz gertaeren gaineko ikuspegi sistema bat gisa, Alan Kingek (1993) proposaturiko zentzuan. Horretarako baliatuko naiz egokitu ditudan pentsalari bion ekarpenez: Lars Johansonenaz (2000) aspektu-aldizkotasunaren inguruan eta Marvin Harek (1952, 1989, 2003...) hizketa egintzen teoriari egindakoaz.