Giltzurruneko errenina-angiotentsina sistemaren eta fibroblastoen aktibazio proteina a-ren ikerketa giltzurrun-zelulen kartzinoman

Abstract

Giltzurrun-zelulen kartzinoma (RCC) organo honetako tubuluetako zelula epitelialetatik eratorritako minbizien taldea da. Munduko osasun erakundearen minbizi urologikoen sailkapenaren arabera, 15 RCC azpimota histologiko baino gehiago daude. Halere, intzidentzia altuena daukaten 3 azpimotek, ¿zelula argien giltzurrun-zelulen kartzinomak¿ (CCRCC), ¿giltzurrun-zelulen kartzinoma papilarrak¿ (PRCC) eta ¿giltzurrun-zelulen kartzinoma kromofoboak¿ (ChRCC) kasuen %90etik gora batzen dituzte. Lan honetan, hiru hauetaz gain, giltzurruneko onkozitoma (RO) ere aztertzen da, RCC onbera ohikoena. Gaur egun, diagnostikatzen diren minbizien %2,4 mota honetakoak dira eta minbiziak eragindako heriotzen %1,7ren erantzule dira. Bi aldiz ohikoagoa da gizonezkoetan emakumezkoetan baino eta intzidentzia nabarmen handiagoa da herrialde garatuetan. Hematuria, saihets-aldeko mina eta masa abdominalen agerpena dira bere sintoma klasikoak baina egun, eritasunaren fase berantiarren erakusle dira. Hala, gaixotasun asintomatikoa da fase goiztiarretan eta ondorioz, zoriz diagnostikatzen dira kasuen erdia baino gehiago, irudi teknikei esker. RCCdun gaixoen pronostikoa faktore ezberdinek baldintzatzen dute. 5 urteko biziraupena %90etik gorakoa da giltzurrunaren baitan lokalizaturiko tumoreetan baina nabarmen jaisten da inbasio maila altuagoa den estadioetan. RCC lokalizatuaren tratamendu estandarra nefrektomia da, hau da, giltzurrunaren erauzketa kirurgikoa. Tratamendu honek tumorearen ezabaketa eragin arren, gaixoen %30ak metastasiak garatzen dituzte. Fase metastasikoetan, terapia gidatuen erabilera gailendu da, tirosina-kinasa hartzaileen eta mTOR seinalizazio bidearen inhibitzaileak lehen eta bigarren lerroko terapia gisa erabiltzen direlarik. Tratamendu hauek aldi batez gaixotasunaren kontrola ahalbideratu arren, tumoreek hauekiko erresistentzia garatzen dute. Ondorioz, RCC gaixoen maneiurako beharrezkoak dira arrisku handiko gaixoen eta tratamendu egokiaren aukeraketarako biomarkatzaileen garapena eta tratamenduaren optimizaziorako terapia berrien diseinua.Tesi proiektu hau kokatzen den ikerketa taldean, peptidasek minbizi mota ezberdinen garapenean betetzen duten funtzioa sakonki aztertu da. Peptidasak lotura peptidikoak hidrolisatzen dituzten entzima multifuntzionalak dira, eta zelulen mintzari atxikita zein hauen barne edo kanpo inguruneetan aurki daitezke. Minbizian, bereziki inbasio eta migrazioarekin erlazionatu badira ere, etapa guztietan parte hartzen dute. Lan honetan, hainbat peptidasek giltzurrun-zelulen kartzinomaren garapenean biomarkatzaile eta diana terapeutiko gisa izan dezaketen potentziala aztertzen da. Batetik, errenina-angiotentsina sistema aztertzen da, angiotentsina peptidoak eraldatzeko gaitasuna daukaten entzimen (NEP/CD10, APA, ACE2 eta ACE) analisitik abiatuta. Bestetik, Fibroblast Activation Protein ¿ (FAP¿) ikertzen da, minbiziari atxikitako fibroblastoen aktibazioan mugarri den serina peptidasa.Errenina-angiotentsina sistema (RAS), presio arteriala eta elektrolito eta fluidoen homeostasia erregulatzen duen sistema endokrino zirkulatorio gisa da ezaguna. Halere, ehun ezberdinetan RAS lokalak deskribatu dira, non zelulen hazkuntza, diferentziazioa eta apoptosia erregulatzen duten. Gainera, sistema honen asaldurak eritasun proliferatiboekin erlazionatu dira, tartean minbiziarekin. Lan honetan, RCCko azpimota histologiko ezberdinetan RASko peptidasen espresioa asaldatuta dagoela frogatzen dugu. Are gehiago, CCRCCan, entzima hauen adierazpenak ezaugarri kliniko-patologiko ezberdinekin korrelazionatu zuen. Hala, ACEren espresioa, angiotentsina II sistemako peptido bioaktiboaren ekoizle nagusia, igo egiten zen gradu histologikoarekin. Aldiz, APArena, angiotentsina II/angiotentsina III bihurtzearen erantzulearena, jaitsi. Honek, angiotentsina II peptido kontzentrazioaren igoera iradokitzen du, eta AT2R hartzailearen jaitsierarekin batera, ACE/Ang II/AT1R ardatzaren bidezko seinalizazioa indartzen du, APA/Ang III/AT2R ardatzarena ahultzearekin batera. Ondorioz, asaldurek aurreneko ardatzari atxikitako tumorearen aldeko efektua areagotzea iradokitzen dute, APA/Ang III/AT2R ardatzari tumorearen aurkako rola emanez. Gainera APAren espresio galerak, RCC gaixoen biziraupen okerragoarekin korrelazionatzen du, ideia hau indartuz. Bestalde, NEP/CD10 eta ACE2 entzimak espresatzen dituzten tumoreen kopurua igo egiten da gradua eta estadioa igo ahala. Hauek, Angiotentsina 1-7 peptidoaren ekoizle nagusiak dira, zein berriki, migrazio eta inbasioarekin erlazionatu den RCCan. Gainera, NEP/CD10en adierazpena, biziraupen okerragoarekin erlazionatzen da. Orokorrean, RCCan errenina-angiotentsina sistema asaldatuta ageri da eta litekeena da bere osagaien espresio aldaketek, abantaila bat suposatzea minbiziaren garapenean.Halaber, RASk RCCan dauzkan asaldurak gaixoen odolean islatzen diren aztertzeko, peptidasen aktibitate serikoa neurtu zen. Hala, NEP/CD10, ACE2 eta APA entzimen aktibitatea altuagoa zen RCC gaixoetan kontroletan baino. Aldiz, CCRCCan ACEren aktibitate serikoa jaitsi egiten zen gradu altuko tumoredun gaixoetan eta metastasidunetan. Era berean, NEP/CD10 eta ACE2ren aktibitateak aldatu egiten ziren klinikan pronostikorako erabiltzen diren UISS eta SSIGN modeloetako taldeetan sailkatzean. Bien aktibitatea baxuagoa zen gaixotasunaren garapena jasateko arrisku altuagoa zeukaten taldeetan. Hala, ehunean eta serumean jasotako emaitzek aurkako joera erakutsi zuten. Ehunean NEP/CD10, ACE2 eta ACEren espresioak gora egiten zuen tumoreen agresibitatea igo ahala, eta aktibitate serikoa aldiz jaitsi egiten zen.Oro har, emaitza hauek RASaren entzimen aktibitate eta espresio aldaketek esangura klinikoa daukatela iradokitzen dute eta ondorioz tresna baliagarriak izan daitezke RCCren diagnostiko, pronostiko edo tratamenduen itu bezala.Fibroblastoen Aktibazio Proteina ¿ edo FAP¿, ia esklusiboki minbiziari atxikitako fibroblastoen (CAF) mintzean espresatzen den proteina da. Bere espresioa tumore epitelialen %90ean deskribatu da eta orokorrean, pronostiko txarreko markatzailea da. Tesi proiektu honetan aurrenekoz deskribatzen da serina peptidasa honen adierazpena RCCan, non pronostikorako erabiltzen diren ezaugarri kliniko- patologikoekin korrelazionatu zuen, hala nola, gradua, inbasio lokala eta diametroarekin. Gainera aldagai hauek bezainbesteko potentziala erakutsi zuenbiziraupen okerreneko gaixoak hautatzeko.Tumoreen agresibitatearekin erakutsitako erlazio estuaren ondorioz, FAP¿- ren espresioaren ikerketa metastasidun CCRCC (mCCRCC) gaixoen tumore primarioko zein metastasietako ehunera hedatu zen. mCCRCCan ere, tumore primarioko FAP¿-ren adierazpena biziraupen okerragoarekin erlazionatu zen baina ez ordea ehun metastasikokoa. Gainera, korrelazio positibo bat atzeman zen ehun primarioko eta hauen metastasietako espresioaren artean. Are gehiago, FAP¿-ren adierazpenak, ehun primarioan zein metastasikoan, RCCko tumoreen pronostiko gaiztoko hainbat ezaugarrirekin bat egin zuen, hala nola estadio altuekin, nekrosiarekin, aldaera sarkomatoidearekin, metastasi sinkronikoekin eta bereziki gongoil linfatikoetako metastasiarekin.Emaitza hauek FAP¿-k metastasien garapenean rol garrantzitsua joka lezakela iradokitzen dute. Prozesu horretan erabilitako mekanismo potentzialen ikerketarako, FAP¿-k markatzaile mesenkimalekin daukan erlazioa aztertu zen. Hala, korrelazio positiboa ikusi zen FAP¿ eta bimentinaren espresioaren artean, bai ehun primarioan zein metastasikoan. Edonola honek ez du ziurtatzen FAP¿-k Epitelio- Mesenkima Trantsizioa (EMT) gidatzen duenik. Izan ere, bimentinak, CAFek gidatutako inbasio kolektiboan parte hartzen dutela frogatu da. Inbasio mekanismo honetan, CAFek eta tumore-zelulek batera migratzen dute agregatuak eratuz. Litekeena da FAP¿ inbasio mota honetan inplikatuta egotea baina beharrezkoa da norabide honetan sakontzea serina proteasa honek RCCan daukan rola baieztatzeko.Ondorioz, emaitza hauek FAP¿-k giltzurrun-zelulen kartzinomaren pronostikorako tresna potentziala izan daitekela frogatzen dute. Baina ez hori bakarrik, FAP¿-ren espresio patroi bereizgarriak, metastasien garapenarekin daukan erlazioak eta ehun primario eta metastasikoetan erakutsitako korrelazioak, terapia gidatuen diseinurako itu erakargarri bihurtzen dute.