Alemanezko perpaus erlatiboen euskaratzea eta gaztelaniaratzea: Der bewaffnete Freund obraren analisi sintaktiko eta semantikoa

Abstract

Gradu Amaierako lan honetan, Der bewaffnete Freund obra alemanaren euskarazko eta gaztelaniazko itzulpenak baliatu ditugu perpaus erlatiboen baitako azterketa sintaktiko eta semantikoa burutzeko. Itzultzaile berak, Edorta Mataukok, bi xede-hizkuntza ezberdinetan erlatibazioaren inguruan nola jokatu duen ikusteko baliabide interesgarria da Raul Zelik-en eleberria. Hala, alderdi teorikoan, hizkuntza bakoitzaren erlatibakuntzak dituen ezaugarri eta forma ezberdinak ikusi ditugu, baita orain arte erlatibakuntzaren inguruan egin diren ikerlanak ezagutu ere. Jarraian, alemanezko perpaus erlatibo atributibo eta jarraituak abiapuntu izan dituen azterketa sintaktiko-semantikoan, ikusi dugu guk hautaturiko corpusean euskaraz erlatibatzeko joera baxuagoa izan dela gaztelaniaz baino (% 71,2 vs. 89,9), eta, halere, ohiko karga erlatiboa duela, betiere erlatiboen itzulpenen inguruan egindako bestelako lanekin alderatuta (Sancho, 2015). Bestalde, argi ikusi dugu euskarazko ordain ez-erlatiboen artean parataxia gailendu dela, jatorrizko perpaus erlatibo asko, alborakuntzaren bidez gehienbat, menderakuntzaren mailatik esaldi independenteen mailara pasa dituelako. Gaztelaniaz, ordea, erlatibakuntzaren ezabaketa oso ohikoa izan ez den arren (% 10,1), sinplifikatzea izan da ordain ez-erlatiboetan gailendu den teknika, perpaus erlatiboa ISaren mailara pasatu delako maiz. Sintaxiari dagokion datu esanguratsua da itzultzaileak ZEIN/NON erlatiboekiko ezkortasuna izan duela oro har, ez baititu maiz erabili, eta erlatibo aposatuen erabilera ohikoa baino altuagoa izan dela, zeina ezaugarri estilistikoa den, hortaz. Erlatibo aposatuak erabiltzeko hautua, noski, JTko ez-murrizgarriak itzultzeko estrategia da, ondorioztatu baitugu gramatikari batzuk esaten dutenaren aurka, -N erlatibo arruntentatik eta erlatibo jokatugabeetatik abiaturiko perpaus aposatuak erlatibo ez-murrizgarriak sortzeko baliabidea direla; hortaz, ZEIN/NON/BAIT- erlatiboak ez dira perpaus ez-murrizgarri edo esplikatiboak emateko modu bakarra. Ildo beretik, ikusi da, aditu batzuek esaten dutenaren aurka, -N erlatibo arruntek ere balio ez-murrizgarria izan dezaketela izen ardatzaren ezkerrean agertuagatik. Analisi semantikoa baliagarria izan da ikusteko irizpide sintaktikoformala ez dela, ezein hizkuntzatan, murrizgarri/ez-murrizgarri bereizketaren inguruan azken hitza duena, testuinguru komunikatiboa eta izen ardatzaren tasuna, baizik. Tesi horrek corpus eta azterketa luze eta sakonagoa behar duen arren, eta azterketa semantikoa egiteko metodologia sistematiko eta zorrotzagoa behar duen arren, hautatutako jatorrizko testuaren itzulpen bikoitza aztertzeko balio izan du, eta beste lanetarako ere erabil liteke.