Generoaren arkeologia eta lanaren banaketa sexuala Historiaurrean

Abstract

Lan honetan, hasteko, Generoaren Arkeologiaren nondik norakoen, helburuen eta jatorri zein bilakaeraren sarrera egin dugu, Arkeologia Feministarengandik bereiziz. Disziplina honen oztopo nagusiaz aritu gara jarraian, androzentrismoaz alegia, eta horrek ikerketetan zein iritzi publikoan daukan eragin kaltegarriaz. Ondoren, Historiaurreko gizataldeetako lanaren banaketa sexualari buruzko baieztapenak egiteko disziplina honek eskaintzen dituen ezagupenetan sakondu dugu. Lehenik, indarrean dirauten irizpide androzentrikoak identifikatu eta alboratuz, eta bigarrenik, emakumeak betidanik mantenu-jarduerez arduratu direnaren pentsamendua zalantzan jarriz. Horretarako, alde batetik, antropologiaren ekarpenak aztertu ditugu, hortzen eta hezurren analisiei erreparatuz. Lanaren banaketaren jatorria Erdi Paleolitoan aurki daitekeela ikusi dugu, Neanderthalen artean hortzetan sexuen arteko desberdintasun nabariak identifikatu baitira aztarnategi ezberdinetako laginetan: El Sidrón (Espainia) l´Hortus (Frantzia) eta Spy (Belgika). Bestalde, hezurren aldetik, entesopatien eta humeroaren asimetriaren analisiak lagungarri suertatu zaizkigu, zeinak adierazten duten gutxienez duela 30.000 urte jaurtitzearekin lotutako mugimenduak oro har gizonek burutzen zituztela. Denboran aurrera eginez eta Neolitoan kokatuz, Europako Linearbandkeramik kulturako biztanleen hezurdurek ere desberdintasun horien jarraipen nabarmena iradokitzen dute, guztiek nekazaritza eta abeltzaintzarekin lotutako lan gogorrak burutzen zituztela erakusteaz gain, zeinak emakumeen goiko gorputz adarren sendotzea eragingo zuten, eta gizonezkoen kasuan, beheko gorputz adarrena. Beste alde batetik, hilobiratze-hatuek helarazten diguten informazio anitza baliatu dugu lanaren banaketaren berri izateko. Hatuek “gizon ehiztariaren mitoa” baztertzea ahalbidetu digute, emakumezko ehiztarien aurkikuntzen bitartez, lan honetan Wilamaya Patjaxako (Peru) kasuan sakondu dugularik, zeina arma eta ehiza tresnaz inguraturik hilobiratua izan zen. Horrez gain, Europako Linearbandkeramik kulturaren eta Iberiar Penintsulako Fosa Hilobien eta Kanpai Formako Zeramikaren kulturen ikerlan ezberdinei esker, generoen arteko desberdintasunak identifikatu ahal izan ditugu. Horien bitartez ohartu gara objektu berdintsuei interpretazio ezberdinak esleitzen zaizkiela hilobiratutakoaren generoaren arabera, egungo aurreiritziak daukaten eragina berriro ere agerian utziz. II Amaitzeko, iraganeko gizarte ehiztari-biltzaileetako zein nekazari-abeltzainetako emakumeen parte hartze aktiboa ondorioztatu ahal izan dugu, tradizionalki mugatu zaizkien mantenu-jarduerez haratago. Iraganeko gizataldeen rol banaketa existitzen zela onartu dugu, baina ditugun datuetatik abiatuz, ez gara ausartu menpekotasun-harremanaren edo patriarkatuaren jatorria Historiaurreko une jakin batean zehazten, izan ere, lanaren banaketa gizarte baten antolaketa-modu bezala ulertzen dugu, nolabaiteko praktikotasunean oinarrituz.