Hiria eta generoa: Itxaro Bordaren “Jalgi hadi plazara”

Abstract

Amaia Ezpeldoi dugu Itxaro Bordaren Jalgi hadi plazara nobela beltzeko protagonista, euskal literaturaren historiako emakume detektibe eta lesbiana bakarra. Eleberri honek mugarri bat suposatzen du Iparraldeko detektibe ezohikoaren bizitzan, bertan onartu eta aldarrikatzen baitu lehen aldiz publikoki lesbiana izaera. Kontakizuna Isturitzeko kobazuloetan hasten bada ere, Ezpeldoik ordurako Zuberoatik Baionarako ibilbidea egina du eta esku artean duen kasu berria ikertzeko aitzakiaz, Bilbora bidaiatuko du. Bazterretik erdigunera eginiko bidaia baten aurrean gaude beraz, modernitatetik postmodernitatera egindako bidaia bat, herritik benetako hirira. Bilbon bertan ere bazterretik erdigunerako ibilbidea eginen du, lehen gaua taberna txiki batean igarotzetik azken gaua Kafe Antzokian igarotzera. Ibilbide hau izanen da Ezpeldoik biziko duen askapen-prozesuaren eragilea; Bilboko paisaia eta bere kaleak, Guggenheim museoa, Bilboko gaua, Nerbioi eta bere zubiak … Lan honetan, lehenik, hiria eta generoa kontzeptuak aztertuko dira teoriaren ikuspegitik, gainetik bada ere, estuki lotuak daudela frogatzeko asmoz. Ondoren, nobelan murgilduko gara, Jalgi hadi plazara-n aurkezten zaigun hirian eta honek Ezpeldoirengan eragiten dituen aldaketetan arreta jarriz. Azkenik, nortasun lesbiarraren plazaratzea deskribatu eta espazioak pertsonaien kontzientzia eta garapen psikologikoan duen eragina agerian utziko da, generoa eta espazioa literatura lanak hobe ulertzeko ezinbesteko bi kontzeptu direla frogatuz.