Sor Lekutik Avignonera “bultzi leiotik”, Euskarazko zinemaren hastapenen bidaia

Abstract

Euskarazko zinemagintzaren lehen bi egileak ditugu André Madré eta Gotzon Elortza. Biek garai berdintsuan jardun zuten, biek Parisetik, eta dokumental amateurrak eginez: “Gure Sor Lekua” (1956) lehenak; eta “Ereagatik Matxitxakora” (1959), “Elburua Gernika” (1960), “Aberria” (1961) eta “Avignon” (1963) bigarrenak. Aitzitik, haien arteko aldeak handiak dira, bai biografikoki, bai sozialki, bai ideologikoki. Zentzu horretan, sasoi hartan Ipar zein Hego Euskal Herrian kulturak bizi zuen aro aldaketaren lekuko ditugu. Haien lanen eta motibazioen analisi historikoaren bidez, artikulu honek, Madré eta Elortza zubi urte haietan kokatzen ditu, euskarazko zinemaren hastapeneko bi autoreen arteko ezberdintasunak, kultura osoan ematen ari zen trantsizioaren erakusgarri direla erakutsiz.; André Madré and Gotzon Elortzawere the first filmmakers in the basque language cinema history. They both followed the same pattern, at about the same period, they were both living in Paris and wrote amateur style documentaries. The first called “Gure Sor Lekua” (1956); the second,“Ereagatik Matxitxakora” (1959) “Elburua Gernika” (1960), “Aberria” (1961) and “Avignon” (1963). However, the movie directors are completely different in their biographies as well as from a social and ideological viewpoint. That’s how they show the evolution and cycle change which basque culture knew in the 50’s decade, both in the Northern and Southern parts of the Basque Country and bring the testimony of that period.This article provides a context for Madré and Elorza’s works and motivations through a historical analysis. It shows their own differences in the key moment to the modernization of euskera, and also explains how they reflect as such, the deep changes in the culture.; André Madré y Gotzon Elortza son los dos primeros autores de la historia del cine en euskara. Los dos rodaron casi al mismo tiempo, los dos vivían en Paris y los dos realizaron documentales amateurs: El primero, el largometraje “Gure Sor Lekua” (1956); el segundo, los cortos “Ereagatik Matxitxakora” (1959), “Elburua Gernika” (1960), “Aberria” (1961) y “Avignon” (1963). Sin embargo, son dos cineastas completamente diferentes biográfica, social e ideológicamente, y representan la evolución y el cambio de ciclo que vivió la cultura euskaldun en la década de los 50. Con un análisis histórico de sus trabajos y de las motivaciones de cada uno, este artículo contextualiza la labor de Madré y Elorza en un momento clave para la modernización del euskera, y trata de explicar los profundos cambios que se dieron en la cultura.