Hausnarketa autonomoa garai aurrefilosofikoetan: kultura homerikoaren irakurketa heterodoxo bat "polis"-aren argitara

Abstract

Aurrean daukagun lanean autore epiko ezagunenari buruz arituko gara: Homero. Homerok mendebaldeko literatura oso bati hastapena eman zion eta, nola ez, haren olerkiei buruz interpretazio ugari egin izan dira historia osoan zehar. Aztertzeko hainbeste elementu dituen olerki hauetan heroi homerikoarengan arreta jartzea suertatu zaigu oraingo honetan. Heroi homeriko nagusia Akiles daukagu hemen, horregatik erreferentzia gehienak Iliadatik hartuko dira. Hala ere, lan honetarako Odisea ere kontuan hartu izan da Odiseo ere heroi homeriko esanguratsua baita. Olerki hauen interpretazio tradizionaletik abiatuta harago doan ikuspuntu bat azalduko da. Horretarako, olerkietan agertzen den gizarteari dagokionez, hedatuen izan den interpretazio sozio-politikoa azalduko da, ondoren hau ezbaian jartzeko. Interpretazio tradizionalarekin jarraituz, kondairetan heroi homerikoak betetzen duen paperaz ere arituko gara, eta interpretazio horren zilegitasunari buruz hausnartuko dugu. Heroien funtzio soziala eta betebeharrak jainkoekin estuki lotuta daudela dio tradizio literarioak, baina lanean aurrera egin ahala uste hori kolokan geratuko da. Heroi homerikoarekiko interpretazio tradizionala azaldu ondoren, honek, subjektu politizatua den heinean, duen jarrera hausnarkorrari eta subjektibotasunari buruz arituko gara. Adieraziko den moduan, ezin da lan literario bat bere koiuntura politiko eta sozialetik at interpretatu eta aztertu. Pertsonaien subjektibotasunak egoeren aurrean erabaki pertsonalak hartzeko gaitasuna ahalbidetzen du; eta hori da, hain zuzen, azalduko dena. Subjektibotasun hau estuki lotuta agertuko da heroien eta jainkoen arteko harremanarekin. Tradizioaren interpretazioak dioenaren kontrara, lanean pertsonaien autonomia defendatuko da, jainkoen zeregina bigarren maila batean kokatuz. Heroien subjektibotasunak iritzi propioak garatzeko gaitasuna eskaintzen dio heroiari, modu horretan jainkoen mesedetatik at jokatzeko aukera eskainiz. Esandakoaren adibide zehatzak eman ondoren, aipatutako koiuntura sozio- politikoan sakonduko da jarraian, polisek izan zuten garrantzia nabarmenduz. Beraz, Aro Mizenikoan existitzen ziren oikosak Aro Arkaikoan indarra hartzen hasiak ziren polisekin alderatuko dira. Polis hauen baitan gizabanakoek eztabaidarako gaitasunak eskuratzen dituzte, eta bertako egitura sozialak hauek subjektu politikoak bilakatzen ditu. Ezaugarri hauekin, pertsonaiek eztabaiden aurrean subjektibitate hausnarkor bat garatzen dute, izaera autonomoa duena (interes komun batzuei erantzuten dien besteen pentsamoldeareriko independentea dena). Beraz, Homerok olerkietan islatutako kolektibitateak hartuko du garrantzia, hau polisen ezaugarri nagusia baita. Kolektibitate honek eztabaidetarako, eta hortaz, argudiaketarako baldintzak eskaintzen ditu, asanbladen testuinguruan, adibidez. Beraz, polisak dakarren egitura sozial kolektiboak heroi homerikoaren pentsamoldean eragin zuzen bat du, bere izaera eta jarrera zehazten duena