Norteko trenbideko geltoki gipuzkoarren arkitektura: trenbidearen garapenaren eta historiaren erakusle

Abstract

[EUS] Lan honen helburua Norteko Burdinbideen Konpainiak, RENFEk eta ADIFek Norteko edo Madril-Irun trenbidearen zati gipuzkoarrean eraikitako geltokien materialtasun eta arkitekturaren analisiaren bitartez, honen garapenean emandako fase ezberdinak eta hauek eragin zitzaketen faktoreak identifikatzea da, gaur egun trenbidean zehar dauden geltokietako egituren aztertze dokumentalaren eta inbentariatzearen bitartez, hauen inguruko ezagutza sakondu eta hauen balioa azpimarratzeko. Arkitekturaren arkeologiak, ortoargazkiek eta iturri dokumental ezberdinek emandako informazioa uztartuz hauetako bakoitzaren sorrera eta garapen fase ezberdinak ezagutzeko aukera ematen dute. Azpiegituraren testuingurua eta trafikoaren faktore nagusiak izan zirenak aztertu ondoren —Gipuzkoako industrializazioa, batez ere barne-merkatua asetzeko kontsumo ondasunetara bideratua; bainuetxeen turismo termalista eta kostaldeko hondartza-oporraldiak, eta, azkenik, probintzia barneko hiri eta herrien arteko aldirietako trafikoa—, lineako geltokie nbelaunaldiak eta tipologia ezberdinak aztertuko dira: 1864ko Norteren geltoki originalen irekiera,1868 eta 1900 bitarteko apartadero eta geraleku berrien irekiera; 1920 eta 1931 bitarteko geralekuen tipologia berriaren garaia; 1939 eta 1980 bitarteko RENFEren garaiko erreformak eta aurreko garaiko geralekuen eboluzioa; eta, azkenik, 2004tik aurrerako ADIFen kudeaketa, hauen adibide ezberdinak aipatuz. Azkenik, hauen balioaren eta babespenaren inguruko ondorio batzuk ebatziko dira. Ondoren, lanak atxikita dakarren inbentarioan, geltoki bakoitzaren elementuak deskribatzen dira, inbentariatze-fitxen bitartez.

[ENG] The purpose of this work is to identify, through the analysis of the material and architecture of the railway stations of the Compañía de los Caminos de hierro del Norte de España, RENFE and ADIF built in Gipuzkoa through the history of the Madrid-Irún line, the various phases given during their development and the factors that might affect them, through the inventory and analysis of existing structures, to deepen knowledge about them and acknowledge their value. Combining the archaeology of architecture, orthophotographs, and information from various documentary sources allows us to know the different stages of origin and development of each of them: After examining the context and the key factors in traffic —the industrialization in Gipuzkoa, directed primarily to consumption goods for the internal market; thermalist spa tourism and beach vacations along the coast; and the commuter traffic between the towns and cities of the province—, several generations and different typologies of the stations in the line will be investigated: the opening of Norte’s original stations in 1864, the opening of new stations and stops between 1868 and 1900; the era of the new typology of stops between 1920 and 1931; the reforms of the RENFE period between 1939 and 1980 and the evolution of the previous era stops; and finally different examples of ADIF management from 2004 to this day. Lastly, some consequences concerning their value and protection shall be deduced. Then, on the annex, each one of the stations and stops are described on inventory-files.